Τις προάλλες ο Γιώργος Παπανδρέου έκανε λόγο για την χρεοκοπία του «τρίτου δρόμου» και την ανάγκη δημιουργίας ενός «τέταρτου δρόμου».
Άρχισα να σκέφτομαι αν ο «τρίτος δρόμος» υπήρξε πραγματικά ή ήταν περισσότερο ένα κατασκεύασμα των media και μια επικοινωνιακή φούσκα των σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων του 90’ που προσπαθώντας να βρουν ένα νέο ιδεολόγημα μπροστά στα νέα δεδομένα, επινόησαν.
Googlάροντας βρήκα το διαφωτιστικό άρθρο του Νίκου Μουζέλη στο Βήμα. Γραμμένο το 98 παρουσιάζει ανάγλυφα τις αντιρρήσεις οικονομολόγων και διανοητών για τις «εναλλακτικές» πολιτικές προτάσεις και τις ιδεολογικές αγκυλώσεις των σοσιαλιστών. Στην πραγματικότητα ο «τρίτος δρόμος» ως πολιτική πρακτική υπήρξε κράμα νεοφιλελεύθερων απόψεων στην οικονομία, με σταδιακή απελευθέρωση των αγορών, ιδιωτικοποιήσεις εθνικών εταιριών -σε αντιδιαστολή με τις κρατικοποιήσεις του 80’- και όλο και πιο ευέλικτες μορφές εργασίας από τη μία και ένα ελαφρώς αποδυναμωμένο κοινωνικό κράτος από την άλλη. Προφανώς και το μοντέλο δεν άντεξε παρά ελάχιστα χρόνια. Λίγο αργότερα το κοινωνικό κράτος άρχισε να χτυπιέται αλύπητα από την σκετο-νεοφιλελευθερη πολιτική. Πίστη στην αυτορυθμιζόμενες αγορές. Λιγότερο κράτος.
Η κρίση ήρθε να μας δείξει πως ούτε αυτή η λογική είναι βιώσιμη. Οι αυτορυθμιζόμενες αγορές απέτυχαν να δημιουργήσουν ένα καινούργιο ασφαλές περιβάλλον. Στην δύσκολη συγκυρία τράπεζες κρατικοποιούνται ή ενισχύονται οικονομικά από το κράτος. Η μη κρατική παρέμβασή στις αγορές πάει περίπατο.
Ίσως τελικά, ο «τέταρτος δρόμος» που στα αυτιά μου ήχησε αρχικά ως σαχλό και ανόητο να είναι ο νέος ευσεβής πόθος. Η οικονομική κρίση άλλαξε καθοριστικά τα δεδομένα γιατί είναι κοινωνική, πολιτική, πολιτιστική όπως επισημαίνει ο ιταλός σοσιαλιστής Massimo D’Alema. Το ζητούμενο είναι να βρεθεί αυτό το new deal.
Πολλοί ισχυρίζονται ότι αφού ούτε το κράτος ούτε οι αγορές μπόρεσαν να οικοδομήσουν ένα στέρεο οικονομικό σύστημα η λύση πρέπει να αναζητηθεί αλλού. Που; Αυτό είναι το κρίσιμο ερώτημα. Ίσως μια πιθανή λύση να δίνεται από τις απόψεις της Έλινορ Όστρομ, που τιθήκε πέρυσι με το νόμπελ οικονομίας. Όπως ανέφερε η Σουηδική ακαδημία «βραβεύεται για το έργο της στην κατανόηση και στη διαχείριση των απλών οικονομικών αγαθών, όπως η ξυλεία, τα ψάρια, οι πετρελαιοπηγές και τα αρδευτικά συστήματα.»
Η Όστρομ υποστηρίζει πως " η αγορά και το κράτος δεν είναι οι μόνοι δυνατοί διαχειριστές, οι μόνοι ελεγκτές αυτών των αγαθών, αλλά πως και οι ενώσεις των χρηστών τους ή των καταναλωτών μπορούν κάλλιστα να παίξουν τον ίδιο ρόλο, εφόσον τους δοθεί η δυνατότητα".
Αυτή η προσέγγιση μου έφερε στο μυαλό την πίστη του Νόαμ Τσόμσκι στον «αναρχοσυνδικαλισμό» σε μια πιο εξελιγμένη μορφή του φυσικά.
Οι κρίσεις αντανακλούν έναν κόσμο που δεν υπάρχει πια και προαναγγέλλουν έναν κόσμο που δεν υπάρχει ακόμη, λέει το γνωστό ρητό. Και συμφωνώ. Το θέμα είναι αν οι σοσιαλδημοκράτες θα καταφέρουν να κάνουν την υπέρβαση. Πράγμα που θεωρώ δύσκολο..
6 σχόλια:
Καλησπέρα non journalist*,
πράγματι ότι έχει εφαρμοσθεί μέχρι τώρα έχει αποτύχει.Επειδή όμως,the show must go on,έχουν αποφασίσει τα μεγάλα κεφάλια τον επιμερισμό της πίεσης των κοινωνικών αναγκών σε μικρότερες μονάδες απο τις υπάρχουσες που είναι τα κράτη.Την ευθύνη της οικονομίας θα την έχουν οι πόλεις οι οποίες θα προσαρμόζουν την απορόφηση του εργατικού δυναμικού των πολιτών τους σύμφωνα με τις ανάγκες και τις δυνατότητες που θα έχουν αυτές οι πόλεις.Είναι η εφαρμογή της θεωρίας της πίεσης,όπου σε ένα σημειακό φορτίο-κράτος- εξασκείται χ πίεση,αν όμως διευρυνθεί η επιφάνεια του σημειακού φορτίου κατά δέκα φορές-τοπική αυτοδιοίκηση- τότε η πίεση θάναι χ/10.Στην Γερμανία καιτο Βέλγιο το σύστημα ,σε υπολανθάνουσα κατάσταση, υφίσταται και είναι θέμα χρόνου να δουλέψει και επίσημα.Επειδή μακρυγορώ και πιθανόν και να φλυαρώ άνευ ουσίας,σε παραπέμπω στο βιβλίο του ΄Αλβιν Τόφλερ,Το τρίτο κύμα,εκδόσεις Κάκτος,1982,όπου πολλοί απο τους προβληματισμούς σου σχετικα με το που πάει η κατάσταση,θα σου απαντηθούν.
Υ.Γ.Λόγω διακοπών,θα τα ξαναπούμε τον Σεπτέμβρη.
Καλά να περνάς!
Τι καλά που επέστρεψες! Μου αρέσει να βλέπω μεσα από τη ματιά σας -εσάς των νέων- τα πράγματα!
triton: δεν ξέρω αν είναι απαραίτητα κακό αυτό. θα είχε σίγουρα ενδιαφέρον και μάλιστα ισως η αποκέντρωση της οικονομίας να μας φέρει πιο κοντά σε ενός νεου τύπου δημοκρατία. Αρκεί βέβαια να υπάρχει η απαραίτητη ελευθερία. Άκουσα και τον παπανδρεου να μιλαει για μια παγκόσμια εξουσία. φαντάζομαι οτι μιλάει για ενεργοποίηση θεσμών με στόχο εναν καλύτερο έλεγχο. τεσπα, είμαι σίγουρος οτι πολυ συντομα θα δούμε εξελίξεις..
κατερίνα: έτσι, ωραία το λες. μικροί. Είμαι 19 τα τελευταία 3 χρόνια..
Πολύ ωραίο το άρθρο σου.
Πολύ πολύ καλό.
Όπως και αυτό του Βήματος, που έχει αποκτήσει πια μουσειακή αξία.
Εγώ νομίζω πως τρίτος δρόμος δεν υπήρξε ποτέ.
Αλλά δεν πιστεύω ότι ήταν ουσιαστικά επικοινωνιακό τέχνασμα. Πιστεύω ότι πραγματικά και οι ίδιοι οι εφευρέτες του έλπιζαν ότι θα μπορούσε να οικοδομηθεί αυτός ο τρίτος δρόμος, που τελικά κατέληξε να είναι ένα από τα χαρακτηριστικότερα tags της μεταβατικής περιόδου από το πολιτικό καλτ στον πολιτικό ρεαλισμό των 90's.
Πιστεύω επίσης ότι σε πολλές χώρες εκείνον τον καιρό ο σοσιαλισμός λειτούργησε ως δούρειος ίππος του καπιτλαισμού, χωρίς αυτό να είναι απαραιτήτως κακό, μιας και οι καιροί επιτάσσουν συχνά τις αποφάσεις.
Και τέλος, πιστεύω μεν ακράδαντα σε αυτό που λέει η Όστρομ, αλλά είναι μια καθαρά θεωρητική σκέψη που σε ήδη δομημένες πραγματικότητες της καθημερινότητας, όπως η ελληνική για παράδειγμα (εντελώς τυχαία), καθίστανται σχεδόν αδύνατες.
Συγχαρητήρια και πάλι για το άρθρο.
@jason: μάλλον θα συμφωνήσω μαζί σου. Ο τρίτος δρόμος μια ανάγκη, που ποτέ δεν μπόρεσε να σταθεί όρθιος ιδεολογικά. Όσο για την όστρομ, (ή παρόμοιες θεωρίες) δεν ξέρω. Παρατηρώ μια έντονη κινητικότητα στην αναζήτηση διαφορετικού μοντέλου ανάπτυξης που θα ξεφύγει απο το δίπολο κράτος-ιδιωτικό κεφάλαιο.
ΥΓ: μην μου λες συγχαρητήρια γιατι μπορεί να περάσει κάποιος σοβαρός άνθρωπος και να γελάσει με το βάθος της σκέψης μου..
Δημοσίευση σχολίου